Nghị quyết 66: Thúc đẩy nội luật hóa cam kết quốc tế

Tuy nhiên, quá trình thực hiện cam kết quốc tế còn nhiều hạn chế. Việc “nội luật hóa” – tức là chuyển hóa nghĩa vụ quốc tế thành văn bản pháp luật trong nước – diễn ra chậm, thiếu đồng bộ, chịu ảnh hưởng bởi thủ tục lập pháp phức tạp và sự thiếu hụt cơ chế điều phối thống nhất. Hệ quả là làm giảm hiệu quả hội nhập, ảnh hưởng đến uy tín pháp lý của Việt Nam.

Nghị quyết 66-NQ/TW ngày 30-4-2025 của Bộ Chính trị được ban hành nhằm giải quyết những vướng mắc này, đặt ra định hướng chiến lược cho việc đổi mới toàn diện công tác xây dựng và thi hành pháp luật, trong đó trọng tâm là đẩy nhanh tiến trình nội luật hóa cam kết quốc tế.

Vì sao nội luật hóa quan trọng

Các FTA thế hệ mới không chỉ cắt giảm thuế quan mà còn đặt ra nghĩa vụ pháp lý mới trong các lĩnh vực phi truyền thống như thương mại điện tử, dòng chảy dữ liệu xuyên biên giới, môi trường và lao động. Chẳng hạn, CPTPP và EVFTA quy định không áp thuế đối với giao dịch điện tử và cho phép dữ liệu được luân chuyển xuyên biên giới. Quy định này có thể mâu thuẫn với Điều 26 Luật An ninh mạng 2018, vốn yêu cầu doanh nghiệp nước ngoài phải lưu trữ dữ liệu người dùng Việt Nam trong lãnh thổ Việt Nam và có văn phòng đại diện. Sự chồng chéo này vừa gây khó cho doanh nghiệp vừa làm cản trở việc thực thi cam kết quốc tế.

Tương tự, các cam kết về môi trường và phát triển bền vững trong CPTPP, EVFTA yêu cầu thành viên thực hiện nghiêm các hiệp định môi trường đa phương và không hạ chuẩn để thu hút đầu tư. Điều này đặt ra yêu cầu cao hơn đối với hệ thống pháp luật Việt Nam về tín chỉ carbon, thị trường carbon, tài chính xanh hay tiêu chuẩn lao động.

Rào cản hệ thống

Theo nghiên cứu, đến giữa năm 2025, Việt Nam vẫn cần sửa đổi ít nhất 5 luật, 16 nghị định và 22 thông tư để phù hợp với cam kết FTA. Một số văn bản đã ban hành như Luật Giao dịch điện tử 2023, Nghị định 13/2023 về bảo vệ dữ liệu cá nhân, Quyết định 21/2025 về tiêu chí môi trường cho dự án đầu tư xanh. Nhưng phần lớn vẫn đang soạn thảo hoặc chưa có trong kế hoạch lập pháp.

Nguyên nhân đến từ quy trình lập pháp kéo dài nhiều bước và thiếu cơ quan điều phối cấp cao chuyên trách. Trong khi đó, Singapore áp dụng cơ chế liên ngành hiệu quả, còn EU dùng “chỉ thị chuyển hóa” để bắt buộc các quốc gia thành viên thống nhất pháp luật, tránh chồng chéo. Việt Nam lại thiếu cơ chế tương tự, dẫn đến sự phân tán và chậm trễ.

Tác động của Nghị quyết 66

Nghị quyết 66 tạo ra bốn điểm đột phá lớn:

1. Cải cách thể chế và quy trình lập pháp: Thay cách tiếp cận vá lỗi rời rạc bằng việc rà soát tổng thể, lập kế hoạch điều chỉnh đồng bộ. Nhờ đó giảm chồng chéo, mâu thuẫn và tạo khung pháp lý ổn định hơn.

2. Điều phối tập trung: Thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, do Tổng Bí thư làm Trưởng ban, có thẩm quyền xử lý triệt để vướng mắc giữa các bộ, ngành. Đây là bước thay đổi quan trọng để khắc phục sự trì trệ trong bộ máy.

3. Nguồn lực và công nghệ: Ưu tiên ngân sách cho công tác lập pháp, ứng dụng AI và Big Data để rà soát văn bản, phát hiện mâu thuẫn pháp luật nhanh và chính xác hơn. Đồng thời, xây dựng nền tảng số công khai giúp doanh nghiệp, người dân giám sát tiến độ nội luật hóa.

4. Hợp tác quốc tế: Khuyến khích tận dụng chuyên gia, kinh nghiệm quốc tế trong các lĩnh vực phức tạp như tín chỉ carbon, tài chính xanh, qua đó nâng cao năng lực của đội ngũ pháp lý và trọng tài viên trong nước.

Giải pháp triển khai

Để Nghị quyết 66 phát huy hiệu quả, cần:

• Thành lập Ban điều phối nội luật hóa FTA trực thuộc Chính phủ, có đủ quyền lực giám sát và xử lý vướng mắc.

• Xây dựng chương trình lập pháp trung hạn gắn chặt với lộ trình từng FTA, ưu tiên các cam kết cấp bách như dữ liệu xuyên biên giới, tín chỉ carbon, thương mại số.

• Phát triển nền tảng số theo dõi tiến độ nội luật hóa, vừa minh bạch, vừa tạo kênh phản hồi từ doanh nghiệp và xã hội.

Ý nghĩa chiến lược

Nghị quyết 66 được ban hành đúng thời điểm, khi Việt Nam cần thu hẹp khoảng cách giữa cam kết quốc tế và pháp luật trong nước. Những định hướng như hoàn thiện thể chế, thúc đẩy chuyển đổi số, hợp tác pháp lý toàn cầu đã tạo nền móng để giải quyết triệt để tình trạng chậm trễ, phân tán.

Nếu triển khai quyết liệt, Nghị quyết 66 sẽ giúp Việt Nam nâng cao năng lực pháp lý, cải thiện môi trường kinh doanh minh bạch, cạnh tranh, từ đó tận dụng tối đa cơ hội hội nhập kinh tế quốc tế, củng cố vị thế thương mại toàn cầu và hướng tới phát triển bền vững.