Cải cách thuế hộ kinh doanh: Thu trên phần vượt ngưỡng, giảm gánh nặng

Khắc phục bất cập "đánh thuế chồng doanh thu"

Trong nhiều năm qua, quy định về ngưỡng doanh thu chịu thuế đã tạo ra những điểm bất hợp lý, gây bức xúc trong cộng đồng hộ kinh doanh. Theo luật hiện hành, ngưỡng doanh thu được miễn thuế là 100 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, điểm gây tranh cãi nằm ở chỗ, nếu doanh thu chỉ cần vượt ngưỡng miễn thuế một chút, hộ kinh doanh sẽ phải chịu thuế trên toàn bộ tổng doanh thu.

Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ pháp lý doanh nghiệp nhỏ và vừa (HUBA), đánh giá cao đề xuất này. Ông phân tích: "Trước đây, nếu doanh thu đạt 101 triệu đồng, vượt ngưỡng miễn thuế 100 triệu đồng chỉ 1 triệu đồng, hộ kinh doanh đã phải đóng thuế cho cả 101 triệu đồng đó. Điều này tạo ra sự thiếu công bằng lớn vì họ phải gánh nghĩa vụ thuế cho cả phần lẽ ra được miễn."

Với phương án mới, cơ quan thuế sẽ cho phép người nộp thuế trừ đi phần doanh thu thuộc diện miễn thuế (ví dụ ngưỡng mới đề xuất là 200 triệu đồng) và chỉ áp thuế suất lên số tiền chênh lệch vượt ngưỡng. Luật sư Nghĩa nhận định: "Đây là một thay đổi hợp lý, giúp xoa dịu tâm lý và giảm gánh nặng tài chính thực tế cho người nộp thuế."

Luật sư Trần Xoa, một chuyên gia thuế, cũng đồng tình, cho rằng việc áp dụng cơ chế "suất miễn thu" hay trừ đi ngưỡng chịu thuế là một bước tiến vượt trội về mặt phương pháp. Ông lấy ví dụ: "Nếu doanh thu là 210 triệu đồng và ngưỡng miễn thuế là 200 triệu đồng, thuế chỉ được tính trên 10 triệu đồng chênh lệch. Cách tính này thực sự đảm bảo tính công bằng thuế cho tiểu thương."

Cộng đồng hộ kinh doanh cá thể tỏ ra phấn khởi trước thông tin này. Bà Thùy Tiên, chủ hộ kinh doanh gốm sứ tại TP.HCM, chia sẻ rằng với chi phí kinh doanh ngày càng tăng, biên lợi nhuận rất mỏng. Bà cho biết: "Với quy định cũ, ngưỡng 100 triệu đồng/năm gần như vô nghĩa. Nếu doanh thu thực tế là 300 triệu đồng/năm, thuế vẫn phải nộp trên cả 300 triệu đồng đó."

Nếu áp dụng nguyên tắc tính thuế trên phần vượt ngưỡng (giả sử ngưỡng miễn thuế là 200 triệu đồng), bà Tiên với doanh thu 300 triệu đồng/năm sẽ chỉ phải nộp thuế trên 100 triệu đồng, giúp giảm thiểu đáng kể nghĩa vụ tài chính.

Góc nhìn về Thuế VAT

Ngoài thuế TNCN, hộ kinh doanh còn phải nộp thuế VAT. Thuế VAT thường cao gấp đôi thuế TNCN (ví dụ dịch vụ là 5% VAT so với 2% TNCN). Để khuyến khích sự minh bạch, các chuyên gia đề xuất giảm mức thuế VAT tính trực tiếp trên doanh thu đối với hộ kinh doanh. Ví dụ: mức thuế VAT 5% hiện nay đối với dịch vụ nên giảm xuống còn 2%-3%. Mức thuế suất hợp lý sẽ khuyến khích cá nhân và hộ kinh doanh tự nguyện kê khai doanh thu thực tế, tạo nguồn thu ổn định, lâu dài cho ngân sách.

Thêm lựa chọn kê khai và "Nút thắt" ngưỡng chịu thuế

Dự thảo của Bộ Tài chính cũng đưa ra điều chỉnh linh hoạt về phương pháp kê khai đối với nhóm hộ kinh doanh có doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm.

Nhóm này sẽ được quyền lựa chọn một trong hai phương án:

1. Nộp thuế theo tỉ lệ phần trăm trên doanh thu (phương pháp truyền thống).

2. Nộp thuế dựa trên lợi nhuận thực tế (doanh thu trừ chi phí). Đặc biệt, nếu chứng minh được bị lỗ (chi phí lớn hơn doanh thu), hộ kinh doanh sẽ không phải nộp thuế.

Luật sư Xoa nhận định đây là thay đổi tích cực, cho phép các hộ kinh doanh có nguồn hàng rõ ràng, chứng từ đầy đủ được nộp thuế sát với lợi nhuận thực tế. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng vấn đề lớn nhất vẫn là hóa đơn đầu vào. Rất ít hộ kinh doanh cá thể có đủ khả năng thu thập hóa đơn đầu vào hợp lệ. Do đó, đa số có thể vẫn sẽ chọn phương án nộp thuế khoán trên doanh thu để đơn giản hóa thủ tục.

Mặt khác, dù hoan nghênh cải cách về phương pháp, cả hai chuyên gia đều nhấn mạnh rằng "nút thắt" quan trọng nhất là định mức doanh thu chịu thuế. Con số 200 triệu đồng/năm mà Bộ Tài chính đang đề xuất làm ngưỡng khởi điểm chịu thuế (cho cả VAT và TNCN) bị đánh giá là quá thấp và chưa phản ánh đúng chi phí sinh hoạt thực tế.

Luật sư Xoa phân tích: Để một hộ kinh doanh duy trì cuộc sống cơ bản ở đô thị, lợi nhuận ròng cần khoảng 20 triệu đồng/tháng. Với tỉ suất lợi nhuận trung bình 10%, họ phải đạt doanh thu 200 triệu đồng/tháng, tương đương 2,4 tỉ đồng/năm, mới có thể đạt được mức lợi nhuận 20 triệu đồng/tháng.

"Nếu chỉ dựa trên tính toán chi phí đời sống thực tế, doanh thu phải đạt tầm 2,4 tỉ đồng/năm mới bắt đầu có dư dả để nộp thuế. Con số 200 triệu đồng/năm như đề xuất hiện nay là quá thấp," luật sư Xoa lập luận.

Đồng quan điểm, luật sư Nghĩa so sánh với mức giảm trừ gia cảnh của người làm công ăn lương (khoảng 15 triệu đồng/tháng). Để có thu nhập ròng tương đương, hộ kinh doanh cần đạt doanh thu 1,2-1,5 tỉ đồng/năm.

Từ các phân tích trên, các chuyên gia kiến nghị Bộ Tài chính nên mạnh dạn nâng ngưỡng doanh thu bắt đầu chịu thuế lên mức 1,2 tỉ đồng/năm để chính sách thực sự sát với "nồi cơm" và an sinh của hộ kinh doanh, chuyển tư duy từ "tận thu" sang "nuôi dưỡng" nguồn thu bền vững.