Luật Nuôi con nuôi: Ưu tiên tìm gia đình cho trẻ

Những thành tựu nổi bật sau một thập kỷ rưỡi

Dữ liệu tổng kết cho thấy, trong hơn 15 năm áp dụng Luật Nuôi con nuôi, cả nước đã giải quyết thành công 39.889 trường hợp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được nhận làm con nuôi trong nước. Con số này chiếm tỷ lệ vượt trội, hơn 89,4% trong tổng số 44.642 trẻ em được giải quyết làm con nuôi (cả trong nước và quốc tế). Riêng giai đoạn 2011-2025, có 4.753 trường hợp trẻ em được nhận làm con nuôi ở nước ngoài.

Phát biểu tại Hội nghị, ông Nguyễn Văn Vũ, Phó Giám đốc Sở Tư pháp TP.HCM, cho biết TP đã xử lý 3.647 hồ sơ nuôi con nuôi trong nước và 1.478 hồ sơ có yếu tố nước ngoài. Công tác này luôn được thực hiện theo đúng quy trình, thủ tục, tuân thủ nguyên tắc ưu tiên tìm kiếm gia đình thay thế ngay tại Việt Nam.

Đặc biệt, trong giai đoạn đại dịch COVID-19 phức tạp (2019-2022), TP.HCM là địa phương duy nhất trong cả nước đã tổ chức thành công hai đợt bàn giao con nuôi quốc tế quy mô lớn, đảm bảo an toàn cho 127 gia đình thuộc Liên minh châu Âu (EU).

Ông Vũ nhấn mạnh: "Đây là hoạt động chưa từng có tiền lệ, diễn ra trong bối cảnh kiểm soát biên giới nghiêm ngặt, yêu cầu cách ly khắt khe, chi phí di chuyển và y tế cao. Kết quả này đã khẳng định khả năng điều phối xuất sắc của TP.HCM, đảm bảo quyền lợi tuyệt đối của trẻ em và tuân thủ các tiêu chuẩn của Công ước La Hay."

Ngoài ra, TP.HCM còn tập trung vào công tác tuyên truyền và đào tạo, với hơn 19.500 cuộc tuyên truyền, thu hút hơn 1 triệu lượt người tham gia, và 51 lớp tập huấn chuyên sâu cho hơn 3.000 lượt cán bộ. 134 cuộc kiểm tra đã được thực hiện, và đến nay, không phát hiện bất kỳ sai phạm nào trong quá trình xử lý hồ sơ tại địa phương.

Trong thời gian tới, TP.HCM sẽ đẩy mạnh việc thực hiện thủ tục nhận nuôi con nuôi trên nền tảng điện tử và kiện toàn bộ máy, nâng cao năng lực chuyên môn để công tác này đạt hiệu quả cao nhất, vì lợi ích tốt nhất của trẻ em.

Thách thức và kiến nghị từ các địa phương

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc khẳng định lại nguyên tắc cốt lõi của Luật: tìm gia đình cho trẻ, không phải tìm trẻ cho gia đình. Ông đề nghị các đơn vị chia sẻ thêm về thực trạng của trẻ em sau khi được nhận nuôi.

Đại diện các tỉnh thành đã thẳng thắn chỉ ra những khó khăn và đưa ra đề xuất sửa đổi:

• Tỉnh Lâm Đồng:

  • Chia sẻ những câu chuyện tích cực khi nhiều trẻ bị chậm phát triển được nhận nuôi nước ngoài đã phục hồi và phát triển tốt nhờ sự chăm sóc của gia đình mới.

  • Nêu vấn đề khó khăn trong công tác xác minh và lấy ý kiến gia đình nhận nuôi (có trường hợp phải di chuyển tới 250 km).

  • Khó khăn trong theo dõi tình hình trẻ sau khi nhận nuôi do nhiều gia đình không hợp tác.

  • Kiến nghị Luật sửa đổi cần bổ sung tiêu chí cụ thể để lựa chọn gia đình khi các hồ sơ nhận nuôi có điều kiện ngang nhau, nhằm giải quyết tình trạng khiếu nại (đã xảy ra trên thực tế tại địa phương).

• Tỉnh Tây Ninh:

  • Đề xuất bổ sung quy định xử lý đối với các cơ sở nuôi dưỡng không thực hiện rà soát, đánh giá trẻ để chuyển đổi tìm kiếm gia đình thay thế.

  • Đề nghị có hướng dẫn cụ thể về việc chấm dứt quan hệ nuôi con nuôi khi cả hai bên (bên cho và bên nhận) đồng thuận.

• TP Đà Nẵng:

  • Kiến nghị giao Chính phủ quy định chi tiết, thống nhất về điều kiện kinh tế, chỗ ở và khả năng nuôi dưỡng của gia đình nhận nuôi.

  • Đề xuất sửa đổi mức chi phí giải quyết nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài (quy định tại Nghị định 19/2011 là 50 triệu), cho rằng mức này không còn phù hợp với tình hình hiện tại.

Khẳng định cam kết về quyền trẻ em

Sau 15 năm, Luật Nuôi con nuôi đã thiết lập một hành lang pháp lý vững chắc, giúp giải quyết hiệu quả các vấn đề liên quan. Luật này là minh chứng cho cam kết quốc tế của Việt Nam trong việc bảo vệ và phát triển trẻ em thông qua việc thực hiện đầy đủ Công ước về quyền trẻ em.

Tinh thần nhân văn của Luật luôn hướng tới việc tìm kiếm một mái ấm phù hợp nhất, đảm bảo quyền lợi và sự phát triển toàn diện của các em.

Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn một số điểm hạn chế:

• Việc nắm bắt thông tin về quá trình nuôi dưỡng trẻ sau khi được nhận còn chưa hiệu quả.

• Công tác quản lý, giám sát, đánh giá hoạt động nuôi con nuôi còn nhiều bất cập.

• Một số quy định của Luật chưa thực sự rõ ràng và đầy đủ, gây khó khăn cho việc áp dụng.

Để khắc phục, các địa phương cần tăng cường quản lý, nâng cao trách nhiệm, đẩy mạnh tuyên truyền, và tổ chức các đợt khảo sát thực tế để thu thập ý kiến, phục vụ cho việc hoàn thiện pháp luật trong tương lai.