Mua nhầm hàng giả: Quyền lợi và các bước đòi bồi thường

Trong bối cảnh mua sắm trực tuyến phát triển mạnh mẽ, kéo theo sự xuất hiện tràn lan của hàng giả, hàng nhái, các vụ việc triệt phá đường dây sản xuất mỹ phẩm, thực phẩm chức năng giả mạo thương hiệu nổi tiếng liên tục được công bố. Điều này khiến người tiêu dùng đặt câu hỏi: Khi phát hiện mua phải sản phẩm kém chất lượng hoặc hàng giả, họ có những công cụ pháp lý nào để tự bảo vệ?

Trách nhiệm của nhà kinh doanh và nền tảng số

Luật sư Nguyễn Minh Trí (Đoàn Luật sư TP.HCM) khẳng định hệ thống pháp luật Việt Nam (bao gồm Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, Luật Sở hữu trí tuệ, Bộ luật Dân sự,...) đã thiết lập đầy đủ cơ chế bảo vệ người tiêu dùng.

Các tổ chức, cá nhân tham gia sản xuất, kinh doanh có nghĩa vụ:

• Đảm bảo chất lượng, nguồn gốc xuất xứ và cung cấp thông tin trung thực về hàng hóa.

• Chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hàng hóa có khuyết tật gây ra, kể cả khi không chứng minh được lỗi của họ.

Đặc biệt, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh trách nhiệm ngày càng cao của sàn thương mại điện tử trong kỷ nguyên số. Các sàn phải: kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, yêu cầu hóa đơn chứng từ, thực hiện bồi hoàn cho người mua và gỡ bỏ các gian hàng vi phạm trong vòng 24 giờ.

Quyền được bảo vệ và quy trình hành động

Theo luật sư Trí, người tiêu dùng có lợi thế pháp lý lớn là không cần phải chứng minh lỗi của người bán hay nhà sản xuất, mà chỉ cần chứng minh được thiệt hại thực tế và mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại đó với việc sử dụng sản phẩm.

Các quyền lợi cốt lõi của người tiêu dùng bao gồm:

• Được đảm bảo an toàn về tính mạng, sức khỏe, tài sản.

• Yêu cầu bồi thường khi sản phẩm bị lỗi hoặc không đạt chất lượng cam kết.

• Được quyền khiếu nại, tố cáo, khởi kiện hoặc nhờ tổ chức xã hội đại diện bảo vệ quyền lợi.

• Nhóm dễ bị tổn thương (trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi) được pháp luật ưu tiên bảo vệ ở mức độ cao hơn.

Quy trình xử lý khi phát hiện hàng giả:

1. Thu thập chứng cứ: Giữ lại đầy đủ hóa đơn, tem nhãn, hình ảnh/video sản phẩm, và các bằng chứng khác (như kết quả giám định nếu có).

2. Thương lượng: Liên hệ với người bán để yêu cầu đổi trả hoặc bồi thường thiệt hại.

3. Khiếu nại/Tố cáo: Nếu thương lượng không thành, khiếu nại lên cơ quan Quản lý thị trường, các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng, hoặc trình báo Công an (trong trường hợp vụ việc nghiêm trọng).

4. Khởi kiện: Khi cần thiết, người tiêu dùng có thể nộp đơn khởi kiện dân sự. Thời hiệu khởi kiện là 3 năm kể từ ngày quyền lợi bị xâm phạm.

Lợi thế khi có các vụ án lớn

Khi các vụ án sản xuất, kinh doanh hàng giả quy mô lớn bị cơ quan chức năng phanh phui, người tiêu dùng có thêm lợi thế:

• Giảm gánh nặng chứng minh: Cơ quan điều tra đã trực tiếp giám định và xác định tính giả mạo của sản phẩm, giúp người tiêu dùng giảm chi phí và rủi ro pháp lý.

• Cơ hội khởi kiện tập thể: Các vụ việc có nhiều bị hại mở ra khả năng khởi kiện tập thể hoặc yêu cầu các tổ chức xã hội đứng ra đại diện pháp lý, tạo sức ép lớn hơn lên bị đơn.

Hiệu quả của hệ thống pháp lý phụ thuộc rất lớn vào sự chủ động của người tiêu dùng. Việc mạnh dạn tố cáo, khiếu nại và sử dụng công cụ pháp lý không chỉ bảo vệ bản thân mà còn góp phần làm trong sạch thị trường.