Quan ngại sâu sắc về xung đột quyền lợi khi nới lỏng giới hạn việc làm ngoài giờ cho viên chức

Tận dụng nguồn lực hay rủi ro "chân ngoài dài hơn chân trong"?

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, nội dung sửa đổi Luật Viên chức đã trở thành tâm điểm thảo luận, đặc biệt là quy định mở rộng quyền cho viên chức tham gia các hoạt động kinh tế ngoài công lập như ký hợp đồng lao động, dịch vụ, góp vốn hoặc tham gia quản trị doanh nghiệp.

Theo Tờ trình của Chính phủ, mục tiêu của đề xuất này là nhằm khai thác tối đa năng lực, trình độ chuyên môn, trí tuệ từ khu vực công, đồng thời tạo điều kiện để viên chức tăng thêm thu nhập một cách chính đáng. Việc này cũng được kỳ vọng sẽ tạo sự liên thông về nguồn nhân lực, thu hút và trọng dụng nhân tài chất lượng cao. Cơ quan thẩm tra là Ủy ban Pháp luật cũng bày tỏ sự đồng thuận, miễn là hoạt động bên ngoài không vi phạm hợp đồng làm việc hiện tại và các quy định pháp luật.

Tuy nhiên, mối băn khoăn về những hệ lụy tiêu cực lại rất lớn. Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) nhấn mạnh tính hai mặt của đề xuất, cho rằng nó dễ phát sinh mâu thuẫn về lợi ích. Ông đề nghị Ban soạn thảo cần bổ sung rõ ràng các cơ chế kiểm soát như quy định về khai báo, phê duyệt, cùng với danh mục các vị trí bị cấm làm thêm.

Nguy cơ lạm dụng và "lợi dụng vị thế công"

Nhiều đại biểu lo lắng về nguy cơ viên chức lợi dụng vị trí công tác để trục lợi hoặc phục vụ mục đích kinh doanh cá nhân. Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (TP.HCM) bày tỏ quan điểm nên xem xét kỹ lưỡng, tránh tình trạng "công - tư lẫn lộn", dẫn đến việc phân tán nguồn lực và sự thiếu tập trung vào nhiệm vụ chuyên môn chính.

Đại biểu Hà Đức Minh (Lào Cai) đề xuất việc làm thêm chỉ nên giới hạn trong các lĩnh vực chuyên môn như nghiên cứu, đào tạo, tư vấn, chuyển giao công nghệ, và nhất thiết phải được báo cáo, chấp thuận của cấp có thẩm quyền. Ông cảnh báo: "Không thể để viên chức tham gia doanh nghiệp ngoài nhà nước mà không có cơ chế kiểm soát, như vậy rất dễ dẫn đến tiêu cực hoặc trục lợi." Ông cũng yêu cầu quy định cụ thể các hình thức xử lý kỷ luật nếu phát hiện vi phạm, bao gồm giảm lương hoặc chấm dứt hợp đồng.

Một nguy cơ lớn được đại biểu Ngô Đông Hải (Hưng Yên) chỉ ra là tình trạng "chân ngoài dài hơn chân trong". Ông lo ngại viên chức vào đơn vị công không phải để cống hiến mà để "dùng lợi thế về thương hiệu, uy tín và các yếu tố vô hình khác" của đơn vị công cho mục tiêu kinh doanh cá nhân bên ngoài. Để ngăn chặn điều này, ông đề xuất giải pháp mạnh mẽ là cấm viên chức sử dụng danh nghĩa, thương hiệu liên quan đến đơn vị sự nghiệp công lập mà mình đang công tác khi tham gia các hoạt động ngoài giờ.

TS. Nguyễn Thị Kim Thoa, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính, Bộ Tư pháp, cũng nhấn mạnh lại rằng nhiệm vụ cốt lõi của viên chức là cung cấp và duy trì dịch vụ công, phải thực hiện nhiệm vụ được giao một cách thường xuyên, liên tục. Bà cho rằng việc cân nhắc kỹ lưỡng về giới hạn là cần thiết để tránh việc cung cấp dịch vụ công bị chậm trễ hoặc kém chất lượng do viên chức phân tâm.

Tóm lại, trong khi dự thảo luật hướng tới sự đổi mới và linh hoạt, thì việc thiết lập một hành lang pháp lý minh bạch, đi kèm các công cụ giám sát và xử lý vi phạm rõ ràng, là yếu tố then chốt để đảm bảo mục tiêu tích cực không bị lu mờ bởi những xung đột lợi ích tiềm ẩn.