Mỏng manh ranh giới giữa sáng tạo và lạm dụng AI

Câu chuyện từ MV Kiếp sau vẫn là người Việt Nam đến bộ phim Chốt đơn! cho thấy, khi công nghệ mới chưa được kiểm soát hợp lý, hậu quả không chỉ dừng ở những tranh luận trái chiều, mà còn gây mất niềm tin nơi khán giả.

MV Kiếp sau vẫn là người Việt Nam quy tụ nhiều gương mặt nổi tiếng như NSND Thanh Hiền, Quân A.P, Quốc Thiên, Dương Hoàng Yến, Lâm Bảo Ngọc. Thế nhưng, thay vì tạo dấu ấn với ý tưởng độc đáo, sản phẩm lại gây tranh cãi dữ dội khi phần lớn cảnh quay được dựng hoàn toàn bằng AI, chỉ giữ lại một số đoạn ca sĩ biểu diễn trực tiếp. Nhiều chi tiết bị chê “giả trân”: phong cảnh méo mó, nhân vật thiếu tự nhiên, thậm chí biểu tượng văn hóa Việt bị tái hiện sai lệch, có cảnh lá cờ Tổ quốc… chuyển sang màu xanh. Trước làn sóng phản ứng, MV nhanh chóng bị gỡ khỏi YouTube và thay bằng bản audio.

Không chỉ âm nhạc, AI cũng len vào các lĩnh vực khác. Tại một diễn đàn tri thức dành cho giới trẻ Việt toàn cầu, một cán bộ trẻ tự hào trình chiếu video minh họa thành tựu cải cách bộ máy nhà nước, nhưng hình ảnh con rồng được AI tạo ra bị đánh giá thiếu tinh tế, dẫn tới việc ban tổ chức phải nhắc nhở ngay lập tức.

Điện ảnh cũng đang chịu tác động. Bộ phim Chốt đơn! của Bảo Nhân - Nam Cito sử dụng AI để chỉnh sửa gương mặt Hoa hậu Thùy Tiên. Dù Cục Điện ảnh nhận định đây là “một tiến trình tự nhiên của công nghệ” và không ảnh hưởng tới quy trình cấp phép, khán giả lại tỏ ra không mấy hứng thú. Chỉ sau hai ngày công chiếu, phim mới thu hơn 1 tỉ đồng, cho thấy công nghệ không thể cứu vãn nếu yếu tố cảm xúc bị thay thế bằng sự giả tạo.

Việc sử dụng AI trong nghệ thuật đặt ra ba thách thức lớn: đạo đức nghề nghiệp, pháp lý bản quyền và trách nhiệm xã hội. Khi công nghệ có thể thay đổi gần như mọi chi tiết sau máy quay, ranh giới giữa sáng tạo và lạm dụng trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Bài học rút ra từ những trường hợp này – từ MV của Đan Trường, được xem là một trong những sản phẩm âm nhạc đầu tiên tại Việt Nam áp dụng AI nhưng bị chê vì chất lượng kém, đến các dự án hoành tráng hơn nhưng vẫn gây tranh cãi – là: AI chỉ thực sự tỏa sáng khi phục vụ câu chuyện, hỗ trợ cảm xúc, chứ không phải lấn át chúng.

Trong nghệ thuật, cảm xúc thật là yếu tố duy nhất không thể sao chép hay “tinh chỉnh” bằng phần mềm. Nếu bỏ quên điều đó, AI sẽ không còn là cánh tay nối dài của sáng tạo, mà trở thành con dao hai lưỡi, cắt đứt mối liên kết giữa nghệ sĩ và công chúng.