Tiểu Thương Lo Gánh Nặng Kê Khai: Chi Phí, Thủ Tục và Tâm Lý E Ngại

Thứ bảy - 08/11/2025 04:20

Quy định chấm dứt thuế khoán với gần 2 triệu hộ kinh doanh từ năm 2026 là xu hướng tất yếu nhằm minh bạch hóa nguồn thu, nhưng lại tạo ra áp lực lớn về chi phí đầu tư ban đầu, thủ tục hành chính và rào cản công nghệ đối với nhóm hộ kinh doanh nhỏ lẻ.

1. Rào Cản Thực Tế và Chi Phí Vận Hành

Tiểu thương đang đối mặt với những gánh nặng tài chính và thủ tục cụ thể:

Chi phí Đầu tư Ban đầu: Việc chuyển đổi yêu cầu phải mua sắm thiết bị như laptop, máy in mã vạch/A4 để kê khai hóa đơn chứng từ. Một cơ sở kinh doanh quần áo tại chợ An Đông đã tốn hơn 40 triệu đồng chỉ riêng hệ thống xuất hóa đơn điện tử.
Gánh nặng Kế toán: Việc thuê kế toán (lương 8-9 triệu đồng/tháng) là quá sức với các ki-ốt nhỏ (khoảng $2 \text{ m}^2$).
Rủi ro Thủ tục: Tiểu thương lo lắng về việc xuất sai hóa đơn và phải thực hiện quy trình phức tạp như hủy, lập báo cáo giải trình, gây mất thời gian và chi phí.
Áp lực Dòng tiền: Đặc thù kinh doanh sỉ là đổi trả hàng, bán gối đầu, nhưng quy định lại yêu cầu xuất hóa đơn ngay thời điểm bán (dù tiền chưa về), gây áp lực dòng tiền lớn.
Rào cản Công nghệ: Chủ hộ lớn tuổi, ít quen ghi chép sổ sách và thao tác máy tính gặp khó khăn lớn khi sử dụng phần mềm, kê khai từng mặt hàng.

2. Sự Khác Biệt Giữa Khoán và Kê Khai

Mức Thuế Khoán cũ: Rất thấp, bình quân khoảng 672.000-700.000 đồng/tháng. Cá biệt, hơn 2.000 hộ có doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng mức nộp chỉ khoảng 0,4% doanh thu.
Mức Thuế Kê khai mới: Tiền thuế bình quân theo kê khai ước tính khoảng 4,6 triệu đồng/tháng, cao gấp gần 7 lần mức khoán. Sự chênh lệch này thúc đẩy yêu cầu minh bạch nhưng cũng gây e ngại cho người nộp thuế.

3. Tâm Lý và Điểm Nghẽn Chuyển Đổi

Khảo sát cho thấy rào cản lớn nhất không phải là chính sách, mà là yếu tố tâm lý và năng lực quản trị:

Ngại Thay đổi: Tâm lý e ngại, lớn tuổi, thiếu thói quen ghi chép sổ sách kế toán, và ngại tiếp cận thủ tục hành chính trực tuyến.
Thiếu Kỹ năng: Hơn 65% hộ kinh doanh phi chính thức thừa nhận "không đủ người hoặc hiểu biết để kê khai đúng".
Lo sợ: 90% hộ đã lên doanh nghiệp nói "sợ sai quy định về thuế" là rào cản lớn nhất.

4. Giải Pháp và Kiến Nghị

Các bên đều nhấn mạnh cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước để người dân đồng thuận, tránh bị bỏ lại phía sau:

Đơn vị	Kiến nghị/Giải pháp
GS.TS Hoàng Văn Cường (ĐBQH)	Nhà nước cần hỗ trợ mạnh mẽ chi phí đầu tư ban đầu. Phát triển các phần mềm giá rẻ hoặc được trợ giá (Chính phủ dự kiến dành 0,1% tổng thu thuế để hỗ trợ chuyển đổi số).
Cơ quan Thuế	Tập trung vào 3 nhóm giải pháp: Hoàn thiện thể chế, đơn giản thủ tục và đổi mới hỗ trợ. Tự động hóa mẫu biểu, tích hợp dịch vụ điện tử thông minh, tăng hướng dẫn trực tiếp "cầm tay chỉ việc" tại chợ, khu phố.
Cơ quan Thuế (Công nghệ)	Thử nghiệm ứng dụng Blockchain, AI trong hệ thống quản lý thuế thế hệ mới (dự kiến 2026) để giảm 44% chi phí hành chính và tạo niềm tin.
Chính quyền Địa phương	Kiến nghị tăng tuyên truyền trực tiếp tại chợ, cung cấp hướng dẫn ngắn gọn và thiết lập kênh tư vấn trực tuyến cho tiểu thương.