Tiểu thương lo ngại: Rào cản công nghệ và chi phí khi chuyển sang Kê khai thuế

I. Nỗi lo về Chi phí và Thao tác

Bà Trang, một tiểu thương kinh doanh quần áo lâu năm tại chợ sỉ An Đông (TP.HCM), chia sẻ những gánh nặng thực tế khi chuyển đổi. Để đáp ứng quy định mới về kê khai và hóa đơn điện tử, bà phải đầu tư thêm:

• Chi phí ban đầu cao: Hệ thống xuất hóa đơn điện tử tốn hơn 40 triệu đồng, chưa kể việc phải mua sắm thêm laptop, máy in.

• Tăng chi phí vận hành: Việc thuê thêm kế toán (với mức lương khoảng 8-9 triệu đồng/tháng) là "quá sức" đối với một ki-ốt nhỏ.

• Áp lực thủ tục: Nỗi lo lớn nhất là làm quen với công nghệ và gánh nặng vận hành. Việc xuất sai hóa đơn, phải hủy bỏ và lập báo cáo giải trình là rất mất thời gian và tăng chi phí.

Nhiều tiểu thương cũng lúng túng với việc quản lý chứng từ đầu vào và đầu ra. Đặc thù kinh doanh sỉ là đổi trả hàng, bán gối đầu, nhưng quy định lại yêu cầu xuất hóa đơn ngay thời điểm bán dù tiền chưa về, tạo ra áp lực dòng tiền rất lớn mà các hộ nhỏ khó xoay xở.

Bà Hồng Nhung, tiểu thương kinh doanh giày dép 30 năm, lo lắng về rào cản tuổi tác: "Chủ hộ lớn tuổi như tôi rất khó sử dụng phần mềm, kê khai từng mặt hàng cũng phức tạp. Nếu áp dụng ngay đầu 2026 thì thực sự quá gấp."

II. Lợi ích và Điểm nghẽn về Tâm lý

Chuyên gia kinh tế khẳng định việc chuyển đổi sang kê khai là xu hướng tất yếu và mang lại lợi ích lâu dài:

• Lợi ích: Tăng uy tín, dễ dàng vay vốn, mở rộng quy mô kinh doanh và được hưởng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Khi dòng tiền được minh bạch, hộ kinh doanh sẽ giảm rủi ro và hoạt động ổn định hơn.

• Điểm nghẽn lớn nhất: Ông Quách Chánh Đại Thanh Tâm (CEO TPRO, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Xã hội - Đại học Sài Gòn) cho rằng rào cản lớn nhất không nằm ở chính sách mà là ở tâm lý e ngại thay đổi của hộ kinh doanh. Phần lớn tiểu thương là người kinh doanh nhỏ lẻ, lớn tuổi, thiếu thói quen ghi chép sổ sách kế toán và ngại tiếp cận thủ tục hành chính, nhất là trực tuyến.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy, hơn 65% hộ kinh doanh thừa nhận "không đủ người hoặc hiểu biết để kê khai đúng", và 90% hộ đã lên doanh nghiệp nói "sợ sai quy định về thuế" là rào cản lớn nhất.

III. Giải pháp và Cam kết Hỗ trợ từ Nhà nước

Các chuyên gia và cơ quan quản lý đều thống nhất rằng cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ để quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ:

• Hỗ trợ Tài chính và Công nghệ: GS.TS Hoàng Văn Cường đề nghị Nhà nước cần hỗ trợ mạnh mẽ chi phí đầu tư ban đầu và phát triển các phần mềm giá rẻ hoặc được trợ giá để tiểu thương dễ tiếp cận. Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đã dự kiến dành khoảng 0,1% tổng thu thuế để hỗ trợ quá trình chuyển đổi số này.

• Đơn giản hóa Thủ tục và Hỗ trợ Trực tiếp: Đại diện Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết ngành đang tập trung vào 3 nhóm giải pháp: hoàn thiện thể chế, đơn giản hóa thủ tục và đổi mới việc hỗ trợ. Các mẫu biểu kê khai sẽ được tự động hóa, tích hợp dịch vụ điện tử thông minh, và tăng cường hướng dẫn trực tiếp tại chợ, khu phố.

• Ứng dụng Công nghệ Mới: Ngành thuế đang thử nghiệm ứng dụng blockchain, AI trong hệ thống quản lý thuế thế hệ mới, dự kiến vận hành từ 2026, với mục tiêu giảm 44% chi phí hành chính và xây dựng niềm tin cho người nộp thuế.

Đại diện chính quyền địa phương kiến nghị cơ quan quản lý cần tăng cường tuyên truyền trực tiếp, cung cấp hướng dẫn ngắn gọn và thiết lập kênh tư vấn trực tuyến để đảm bảo người dân đồng thuận và không bị bỏ lại phía sau trong xu hướng chuyển đổi tất yếu này.