Việt Nam vẫn thiếu những tập đoàn công nghiệp đủ tầm để vươn xa

Ngay từ Đại hội Đảng lần thứ VIII, Việt Nam đã đặt ra mục tiêu đến năm 2020 phải trở thành nước công nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, đến năm 2025, mục tiêu đó vẫn chưa đạt được. TS. Quân nhấn mạnh: “Chúng ta còn thiếu nhiều yếu tố cốt lõi để công nghiệp hóa, từ nguyên liệu cho đến nguồn nhân lực chất lượng cao.”

Mặc dù Việt Nam không nghèo tài nguyên, nguồn nguyên liệu cho phát triển công nghiệp vẫn hạn chế. Trong khi đó, đội ngũ nhân lực kỹ thuật, đặc biệt cho các ngành công nghệ cao, vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Thực tế, doanh nghiệp trong nước chủ yếu tham gia các khâu dịch vụ hỗ trợ, thay vì giữ vai trò mắt xích sản xuất quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Thể chế – “điểm nghẽn của các điểm nghẽn”

Theo TS. Quân, trở ngại lớn nhất hiện nay chính là thể chế. Hạ tầng và nhân lực đều là khó khăn, nhưng thể chế mới là gốc rễ của mọi hạn chế. Không tháo gỡ được, Việt Nam sẽ khó tạo ra những tập đoàn công nghiệp mang tầm quốc tế.

Ông cho rằng tín hiệu tích cực là thời gian qua Đảng và Nhà nước đã có nhiều quyết sách mang tính đột phá, từ chuyển đổi số, cải cách hành chính đến ban hành 4 nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị. Trong đó, Nghị quyết 57 về phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, cùng Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, được coi là “trụ cột của các trụ cột”.

Nghị quyết 57 khẳng định phát triển khoa học – công nghệ cần chấp nhận rủi ro, cho phép đầu tư mạo hiểm, xây dựng các quỹ phát triển, đồng thời huy động cả vốn nhà nước và xã hội để nâng mức đầu tư khoa học – công nghệ lên tối thiểu 2% GDP. Nghị quyết 68 lần đầu tiên công nhận khu vực tư nhân là một động lực then chốt của nền kinh tế – một bước ngoặt so với giai đoạn trước.

Cần hình thành tập đoàn công nghiệp nội địa

Hiện nay, 98% doanh nghiệp Việt Nam là nhỏ và vừa. Với Nghị quyết 68, khu vực tư nhân được trao vai trò quan trọng hơn, hứa hẹn thay đổi diện mạo nền kinh tế. Cùng với đó, Chính phủ đã ban hành Quyết định 1131/QĐ-TTg (ngày 12/6/2025), phê duyệt danh mục công nghệ và sản phẩm chiến lược, tạo cơ sở để định hướng đầu tư.

Tuy nhiên, theo TS. Quân, nếu không hình thành được các tập đoàn công nghiệp trong nước sản xuất ra công nghệ mang tính chiến lược, Việt Nam vẫn khó bứt phá để trở thành quốc gia công nghiệp hiện đại. “Chúng ta phải chuyển từ vai trò hỗ trợ trong chuỗi giá trị sang làm chủ sản xuất các sản phẩm công nghệ cốt lõi. Chỉ khi đó, Việt Nam mới có thể khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế toàn cầu,” ông nhấn mạnh.