Hiệu trưởng bị cáo buộc tham ô 10,7 triệu: Cần nhìn công tâm

Một hiệu trưởng chọn “làm thay vì mua”

Theo hồ sơ vụ án, trong năm học 2022-2023, trường có nhu cầu mua sắm một số kệ để hồ sơ, kệ tivi phục vụ công tác giảng dạy. Là người đứng đầu nhà trường và có tay nghề, ông Tâm đã không đặt hàng từ bên ngoài mà tự tay làm các thiết bị này, tiết kiệm chi phí và chủ động thời gian.

Tuy nhiên, do không có hợp đồng, hóa đơn mua bán, nhà trường không thể thanh toán chính thức cho phần công sức và vật tư mà ông Tâm đã bỏ ra. Để "hợp thức hóa" khoản chi phí này, ông đã mua hóa đơn từ doanh nghiệp bên ngoài, ghi khống nội dung mua bán nhằm hoàn tất thủ tục thanh toán.

Bản chất hành vi: Sai phạm về thủ tục hay tội phạm hình sự?

Tòa sơ thẩm nhận định giá trị các hóa đơn cao hơn thực tế 10,7 triệu đồng – được xem là số tiền ông Tâm “chiếm đoạt”, từ đó tuyên mức án 7 năm tù với tội danh tham ô tài sản.

Tuy nhiên, điều khiến nhiều người thấy khó hiểu là việc định tội không xem xét đúng mức động cơ và hậu quả của hành vi. Ông Tâm không “bỏ túi riêng” số tiền này, mà phần lớn dùng để tiếp tục mua sơn, sửa chữa hàng rào và các hạng mục phục vụ nhà trường. Rõ ràng, động cơ vụ lợi – yếu tố cốt lõi để định tội tham ô – chưa được chứng minh rõ ràng.

Hơn nữa, việc các cơ quan tiến hành tố tụng chưa định giá tài sản mà ông Tâm đã tự làm là thiếu sót nghiêm trọng. Không thể có một kết luận xác đáng về chênh lệch nếu chưa định giá đúng giá trị sản phẩm.

Một hình phạt nặng giữa bối cảnh vụ lợi chưa rõ ràng

So sánh với các vụ án tham nhũng nghiêm trọng khác, ví dụ như vụ nhận hối lộ hàng tỷ đồng trong “chuyến bay giải cứu” hay vụ nhận hối lộ trong các tập đoàn lớn, thì hành vi của ông Tâm – nếu có sai phạm – cũng chỉ là vi phạm mang tính hành chính, không nghiêm trọng đến mức phải chịu hình phạt như tội phạm hình sự nguy hiểm.

TAND Cà Mau đã tuyên hủy án sơ thẩm để điều tra lại vì thiếu định giá tài sản – một động thái rất đáng hoan nghênh và cần thiết nhằm bảo đảm công lý không chỉ được thực thi mà còn phải thấy rõ sự công bằng trong từng chi tiết.

Khoan hồng trong pháp luật không có nghĩa là dễ dãi

Luật pháp cần răn đe, nhưng cũng phải hướng đến phục thiện. Câu chuyện ông Tâm tự tay làm kệ, sửa sang trường lớp – dù dùng sai cách để quyết toán – vẫn thể hiện tinh thần vì tập thể. Nếu xét xử một cách quá máy móc, pháp luật sẽ mất đi giá trị giáo dục và tính nhân văn vốn cần phải có trong nhà trường và xã hội.

Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị khẳng định tinh thần: nếu hành vi có thể xử lý hoặc không xử lý hình sự thì nên chọn giải pháp không hình sự hóa. Dù nghị quyết này chủ yếu áp dụng trong lĩnh vực kinh tế tư nhân, nhưng nguyên tắc nhân văn của nó hoàn toàn có thể lan tỏa sang các lĩnh vực khác – như trường hợp của ông Tâm.

Hãy để trái tim cùng hành động với pháp luật

Con người làm ra pháp luật, và chính con người cũng là chủ thể thi hành nó. Điều đó đồng nghĩa với việc luật pháp cần được áp dụng không chỉ bằng lý trí lạnh lùng mà còn bằng sự rung cảm của trái tim và sự sáng suốt từ khối óc. Với trường hợp ông Tâm, hy vọng các cơ quan tố tụng sẽ có cái nhìn toàn diện hơn, xét đến động cơ hành vi, hoàn cảnh khách quan và giá trị con người ẩn sau sai phạm thủ tục.

Một cái kết nhân văn, không chỉ mang lại công lý cho ông Tâm, mà còn gửi đi thông điệp: pháp luật Việt Nam không chỉ là thanh gươm trừng phạt mà còn là mái hiên che chở những người có hành vi sai nhưng xuất phát từ ý thức vì cộng đồng