Thủ tướng Phạm Minh Chính: Còn nhiều bất cập cần tháo gỡ trong chính sách pháp luật đất đai

Chính sách đất đai còn nhiều điểm chưa đồng bộ, thiếu tính thực tiễn

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng khẳng định đất đai là nguồn lực vô cùng quan trọng, có ảnh hưởng sâu rộng đến phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và đời sống nhân dân. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực tiễn, chính sách pháp luật về đất đai vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển, còn nhiều điểm mâu thuẫn, thiếu đồng bộ, chậm được cập nhật và điều chỉnh phù hợp với tình hình mới.

Một trong những bất cập được Thủ tướng đặc biệt nhấn mạnh là sự phân biệt trong cơ chế thu hồi đất giữa các dự án sử dụng nguồn vốn đầu tư công và nguồn vốn đầu tư tư nhân. Sự khác biệt này khiến nhiều dự án đầu tư quan trọng gặp trở ngại trong quá trình triển khai do thủ tục thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư còn rườm rà, phức tạp và kéo dài.

Cơ chế tài chính đất đai và giá đất còn nhiều lỗ hổng

Thủ tướng cũng chỉ rõ: Việc thể chế hóa các quan điểm đổi mới về tài chính đất đai theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW chưa được thực hiện đầy đủ. Cụ thể, cơ chế quyết định và kiểm soát giá đất chưa rõ ràng, vai trò quản lý giá đất của Nhà nước còn mờ nhạt, dẫn đến tình trạng thao túng thị trường, thổi giá, đầu cơ, gây biến động lớn về giá trị đất đai và làm mất cân đối trong thị trường bất động sản.

Hiện tượng lợi dụng đấu giá đất để đẩy giá lên cao, sau đó bỏ cọc hoặc làm nhiễu loạn thị trường tiếp tục diễn ra tại nhiều địa phương. Điều này không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn ảnh hưởng đến sự lành mạnh, minh bạch của thị trường quyền sử dụng đất.

Bất cập trong tổ chức bộ máy và nhận thức về vai trò quản lý đất đai

Theo Thủ tướng, một nguyên nhân sâu xa của các tồn tại trên là nhận thức chưa đầy đủ, chưa thống nhất về vai trò, vị trí của đất đai trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Việc tổ chức lại bộ máy quản lý đất đai, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, chưa được điều chỉnh tương thích trong các quy định pháp luật hiện hành.

Đồng thời, công tác đầu tư cho quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, cũng như việc rà soát, tháo gỡ các vướng mắc từ thực tiễn, còn chưa được chú trọng đúng mức. Nhiều địa phương lúng túng trong triển khai các thủ tục hành chính liên quan đến giao đất, chuyển mục đích sử dụng đất, đặc biệt là các trường hợp có yếu tố nước ngoài hoặc liên quan đến tài sản công.

Đề xuất điều chỉnh Nghị quyết 18 làm cơ sở sửa đổi Luật Đất đai

Thủ tướng nhấn mạnh: Việc đánh giá toàn diện kết quả sau 3 năm triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW và 1 năm thi hành Luật Đất đai năm 2024 là một nhiệm vụ quan trọng và cấp bách, không chỉ nhằm sửa đổi luật, mà còn nhằm tạo cơ chế phát huy tối đa nguồn lực từ đất đai, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững, ổn định vĩ mô và bảo đảm công bằng xã hội.

Ông yêu cầu các đại biểu dự hội nghị cần phản ánh thẳng thắn, khách quan các vấn đề đang tồn tại trong thực tiễn, nhất là liên quan đến các quy trình như quy hoạch sử dụng đất, giao đất, thu hồi, bồi thường, xác định giá đất và xử lý các trường hợp tranh chấp, khiếu nại, tố cáo.

Trên cơ sở những đánh giá này, Thủ tướng đề nghị điều chỉnh, bổ sung một số quan điểm, nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm trong Nghị quyết 18-NQ/TW, từ đó làm nền tảng pháp lý vững chắc cho việc xây dựng phiên bản mới của Luật Đất đai. Việc trình lên Ban Chấp hành Trung ương cần được thực hiện trong thời gian ngắn nhưng bảo đảm tính toàn diện và sát với thực tế.

Luật Đất đai 2024 – Kế thừa và cải tiến nhưng chưa đủ

Được ban hành ngày 18-1-2024 bởi Quốc hội khóa XV, Luật Đất đai 2024 (Luật số 31/2024/QH15) được kỳ vọng sẽ thay thế toàn diện cho Luật Đất đai năm 2013, mang lại khung pháp lý hiện đại hơn, tiệm cận với các nguyên tắc quản lý tài nguyên theo chuẩn quốc tế. Luật này chính thức có hiệu lực từ ngày 1-8-2024.

Tuy nhiên, sau một năm triển khai, nhiều bất cập cũ vẫn chưa được khắc phục triệt để. Các quy định mới tuy có tiến bộ, nhưng việc thực thi gặp khó khăn ở nhiều địa phương, đặc biệt là trong việc xác định giá đất thị trường, quản lý đất đai có yếu tố nước ngoài, chuyển nhượng đất đai giữa doanh nghiệp với cá nhân,…

Kỳ vọng cho một hành lang pháp lý đột phá

Việc đánh giá và đề xuất sửa đổi Luật Đất đai lần này không đơn thuần là việc điều chỉnh văn bản pháp luật, mà còn là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc toàn diện hệ thống quản lý và khai thác tài nguyên đất đai. Đây cũng là bước chuẩn bị quan trọng để huy động nguồn lực cho đầu tư phát triển, ổn định thị trường bất động sản, giảm áp lực lạm phát và thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa.

Thủ tướng khẳng định: “Chúng ta không được để lãng phí nguồn lực quý giá từ đất đai. Phải biến đất đai thành động lực phát triển, chứ không phải là rào cản. Mọi chính sách phải xuất phát từ thực tiễn và phục vụ nhân dân.”

Nghị quyết số 18-NQ/TW được Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII thông qua ngày 16-6-2022, với mục tiêu “tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu lực quản lý đất đai, tạo động lực để Việt Nam trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao”.

Hy vọng rằng với tinh thần cải cách quyết liệt, sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ và các cơ quan Trung ương, cùng với đóng góp thẳng thắn từ cơ sở, Luật Đất đai trong tương lai sẽ thực sự là công cụ pháp lý hiệu quả, công bằng và minh bạch, bảo đảm quyền lợi chính đáng cho người dân, doanh nghiệp và Nhà nước.